Chống tham nhũng: Bài học từ những doanh nghiệp lớn

Bằng việc chủ động phòng ngừa nạn hối lộ trong các tổ chức, các doanh nghiệp hiện nay đã có những biện pháp chủ động chống hối lộ bằng đặt ra quy chế, áp dụng tiêu chuẩn và đưa ra mức xử phạt cao cho các hành vi này.

---

 

Vấn nạn hối lộ trong các tổ chức hiện nay

Hối lộ hiện nay vẫn là một trong những thách thức nghiêm trọng nhất đối với quản trị doanh nghiệp và khu vực công – tư trên toàn cầu. Hiện nay cho dù nhiều quốc gia đã cho ban hành các đạo luật phòng chống tham nhũng tuy nhiên hành vi hối lộ song hành vi hối lộ vẫn diễn ra một cách tinh vi và đa dạng khó kiểm soát.

Trong khu vực công, hối lộ thường gắn liền với việc lạm quyền, xin – cho, hoặc “bôi trơn” để đạt được lợi ích cá nhân, gây thất thoát tài sản công và làm suy giảm niềm tin của người dân vào cơ quan nhà nước.

Tại lĩnh vực tư nhân thì nhiều tổ chức, doanh nghiệp hiện nay vẫn còn duy trì “văn hóa hối lộ ngầm” để giành hợp đồng, lách quy định hoặc giữ chân đối tác, dẫn đến mất công bằng cạnh tranh và rủi ro pháp lý nghiêm trọng.

Hệ quả của việc hối lộ sẽ không chỉ là thiệt hại tài chính mà còn khiến xói mòn đạo đức kinh doanh và giảm thiểu tối đa năng suất và uy tín của tổ chức. Doanh nghiệp dính líu đến hối lộ có thể bị phạt nặng, mất đối tác quốc tế, và bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu.

---

Một số mô hình phòng chống tham nhũng từ những quốc gia trên thế giới

Hiện nay khá nhiều quốc gia cũng đã tiến hành xây dựng thành công hệ thống phòng chống tham nhũng nhận hối lộ ở khối khu vực tư nhân. Với các mô hình quốc tế có thể cho thấy được sự quan trọng của một khung pháp lý chặt chẽ và tính minh bạch trong việc giải trình – Những yếu tố then chốt đó có thể là bài học mà Việt Nam có thể học hỏi.

1. Vương quốc Anh – Khung pháp lý nghiêm ngặt và chuẩn mực đạo đức cao

Tại Vương quốc Anh thì đạo luật Chống Hối lộ 2010 (UK Bribery Act 2010) chính là một trong những quy định toàn diện và nghiêm khắc nhất thế giới. Bộ luật này được áp dụng cho các hoạt động kinh doanh và cả khu vực tư nhân và quốc tế, có quy định mọi hành vi hối lộ – đưa hoặc tạo điều kiện đều chính là tội hình sự có thể bị phạt tiền không giới hạn và tù đến 10 năm.

Điểm nổi bật là doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm nếu không ngăn chặn được tham nhũng trong nội bộ hoặc chuỗi cung ứng. Theo luật có đưa ra những yêu cầu xây dựng chính sách đạo đức cũng như quy trình quan lý rủi ro và đánh giá lại định kỳ để có thể phòng ngừa hối lộ. Tuân thủ đạo luật không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn thể hiện cam kết liêm chính và quản trị minh bạch – nền tảng bảo vệ uy tín doanh nghiệp trong môi trường toàn cầu.

Bài học cho Việt Nam: cần gắn trách nhiệm PCTN với cả cá nhân và tổ chức, khuyến khích doanh nghiệp chủ động phòng ngừa, không chỉ đối phó.

2. Hoa Kỳ – Luật Phòng chống Hối lộ Ngoại bang (FCPA)

Tại Hoa Kỳ về phòng chống Hối lộ Ngoại bang – FCPA chính là đạo luật có ảnh hưởng toàn cầu, áp dụng với cả doanh nghiệp Mỹ và nước ngoài có hoạt động hoặc niêm yết tại Hoa Kỳ.

Bộ luật FCPA có đưa ra những yêu cầu doanh nghiệp cần có thể duy trì hệ thống kiểm soát nội bộ và báo cáo minh bạch và xử lý nghiêm khắc những hành vi hối lộ kể cả ngoài lãnh thổ Mỹ. Phạm vi rộng và chế tài mạnh mẽ của FCPA đã tạo nên chuẩn mực quốc tế về liêm chính trong kinh doanh.

Luật này giúp xây dựng môi trường thương mại minh bạch, công bằng và bảo vệ lợi ích của các bên liên quan.

Bài học cho Việt Nam: cần hoàn thiện khung pháp lý PCTN mang tính xuyên biên giới, gắn với yêu cầu về kiểm soát nội bộ, minh bạch tài chính và tuân thủ quốc tế. Với việc áp dụng các cơ chế này sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao uy tín và năng lực cạnh tranh toàn cầu.

3. Singapore – Chính phủ điện tử và minh bạch tài chính

Tại Singapore thì hình mẫu về quản trị minh bạch cũng như đạo đức kinh doanh. Hệ thống chính phủ điện tử toàn diện có thể giúp mọi quy trình quản lý và giao dịch nhằm đảm bảo mọi hoạt động đều có thể giám sát và truy xuất nguồn gốc.

Bên cạnh đó, Singapore xây dựng bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp bắt buộc, yêu cầu doanh nghiệp tuân thủ các chuẩn mực quốc tế về liêm chính và minh bạch tài chính. Các hành vi hối lộ, gian lận hay quản lý tài sản thiếu minh bạch đều bị xử lý nghiêm minh.

Bài học cho Việt Nam: cần kết hợp công nghệ số, đạo đức kinh doanh và cơ chế giám sát đa tầng để xây dựng môi trường kinh doanh trong sạch, minh bạch và đáng tin cậy.

Số hóa quản lý và tăng cường trách nhiệm giải trình sẽ là hướng đi bền vững trong công tác PCTN.

---

Giải pháp cụ thể cho Việt Nam trong phòng, chống tham nhũng hối lộ

1. Tăng cường minh bạch và trách nhiệm giải trình

Minh bạch là nền tảng ngăn ngừa tham nhũng và xây dựng niềm tin trong kinh doanh. Việt Nam cần áp dụng các chuẩn mực quản trị quốc tế (như OECD), công khai thông tin tài chính, hợp đồng, tuyển dụng và quyền lợi cổ đông. Doanh nghiệp minh bạch sẽ giảm rủi ro, nâng cao uy tín và năng lực cạnh tranh.

2. Hoàn thiện cơ chế kiểm soát nội bộ

Doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ để phát hiện, ngăn chặn gian lận và bảo vệ tài sản. Các quy trình kiểm tra định kỳ, báo cáo tài chính minh bạch và cơ chế xử lý vi phạm rõ ràng là yếu tố then chốt. Học hỏi mô hình của Hoa Kỳ (FCPA) và châu Âu giúp tăng hiệu quả quản trị và phòng ngừa rủi ro.

3. Phát huy vai trò hiệp hội ngành nghề

Các hiệp hội doanh nghiệp cần trở thành cầu nối giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý, thúc đẩy văn hóa liêm chính. Họ nên ban hành quy tắc ứng xử, tổ chức đào tạo về PCTN, hỗ trợ pháp lý và giám sát tuân thủ, qua đó góp phần xây dựng môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch.

4. Thực thi pháp luật nghiêm minh

Cần khung pháp lý mạnh và chế tài đủ sức răn đe, bao gồm xử phạt hành chính, đình chỉ hoạt động, truy tố hình sự, thu hồi tài sản tham nhũng. Việc thực thi pháp luật phải công khai, minh bạch, không có vùng cấm, tạo niềm tin xã hội và bảo vệ môi trường kinh doanh trong sạch.

>>> Chứng nhận ISO 37001 – Công nhận Quốc tế

---

Áp dụng Tiêu chuẩn phòng chống 

Hiện nay bộ tiêu chuẩn phòng chống hối lộ cũng đã được các quốc gia áp dụng. Một trong số đó phải kể đến chính là bộ tiêu chuẩn ISO 37001:2016 được Tổ chức tiêu chuẩn hóa Quốc tế ISO ban hành. Bộ tiêu chuẩn này hiện được thiết kế để có thể hỗ trợ tốt các tổ chức có thể xây dựng và duy trì một hệ thống Quản lý phòng chống hối lộ một cách chủ động. Bộ tiêu chuẩn này có thể được áp dụng cho mọi loại hình tô chức từ khu vực công cho đến phi lợi nhuận không phân biệt được quy mô hay lĩnh vực hoạt động.

ISO 37001 có đưa ra các yêu cầu và hướng dẫn cụ thể để tổ chức thiết lập, áp dụng, duy trì, đánh giá và cải tiến hệ thống quản lý chống hối lộ một cách hiệu quả.

Bộ tiêu chuẩn ISO 37001 này được biên soạn tập trung chủ yếu vào hành vi hối lộ không bao gồm các loại hình sai phạm khác như gian lận, rửa tiền hay các hành vi cạnh tranh hoặc các tối tham nhũng không bao gồm các loại hình sai phạm khác như gian lận, rửa tiền và các hành vi phản cạnh tranh hoặc các tội danh tham nhũng khác. Tuy nhiên, tổ chức của bạn có thể lựa chọn mở rộng hệ thống quản lý để bao phủ tốt các nội dung này nếu cần.