Tiêu chuẩn – Điều kiện tiên quyết thúc đẩy chuyển đổi xanh

Trong tiến trình chuyển đổi xanh và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, tiêu chuẩn ngày càng trở thành yêu cầu không thể thiếu trong hệ sinh thái chính sách của Việt Nam.

Những năm gần đây, các chủ trương và nghị quyết của Đảng, Nhà nước đã thể hiện rõ quyết tâm thúc đẩy tăng trưởng xanh, giảm phát thải khí nhà kính và chuyển dịch mô hình kinh tế theo hướng bền vững. Trong bối cảnh đó, hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia (TCVN) giữ vai trò trụ cột, cung cấp những yêu cầu, hướng dẫn và tiêu chí kỹ thuật giúp quá trình chuyển đổi diễn ra đồng bộ, thống nhất và có thể đo lường được. Theo Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia, Việt Nam hiện đã xây dựng hơn 14.200 TCVN, trong đó có khoảng 400 tiêu chuẩn liên quan trực tiếp đến chuyển đổi xanh và phát triển bền vững.

Hệ thống tiêu chuẩn không chỉ giúp các cơ quan quản lý xây dựng chính sách dựa trên dữ liệu kỹ thuật cụ thể, mà còn hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận các chuẩn mực cần thiết để cải thiện quy trình sản xuất, sử dụng tài nguyên hiệu quả và giảm phát thải trong suốt vòng đời sản phẩm. Tiêu chuẩn đang trở thành “ngôn ngữ chung” của chuỗi giá trị xanh, định hình rõ hơn cách vận hành của nền kinh tế theo hướng bền vững. Nhờ đó, các công cụ như nhãn sinh thái, tín chỉ carbon, đánh giá ESG hay mô hình sản xuất sạch hơn có thể được triển khai bài bản và minh bạch.

Các tiêu chuẩn này đóng vai trò nền tảng, giúp doanh nghiệp dễ dàng hơn trong thực hiện chuyển đổi xanh, triển khai các chiến lược quản lý phát thải, tối ưu hóa sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường. Chúng hỗ trợ xây dựng hệ thống quản lý môi trường, đo lường – kiểm kê – giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời tạo cơ sở quan trọng cho việc hình thành và vận hành thị trường carbon trong tương lai gần.

Hiện Việt Nam đã ban hành tiêu chuẩn trong hơn 10 nhóm lĩnh vực trọng tâm như quản lý môi trường, khí nhà kính, năng lượng tái tạo, quản lý năng lượng, nông nghiệp bền vững, cũng như các lĩnh vực mới gồm đô thị thông minh, kinh tế tuần hoàn, giao thông xanh và nhiên liệu mới. Cụ thể, có khoảng 30 TCVN về quản lý môi trường và 13 TCVN về khí nhà kính, phản ánh nỗ lực kiểm soát – giảm phát thải trong sản xuất và tiêu dùng. Khoảng 29 TCVN về tái sử dụng nước, xử lý và tái chế chất thải góp phần thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và giảm áp lực lên môi trường.

Trong lĩnh vực năng lượng – trụ cột của chuyển đổi xanh – hệ thống tiêu chuẩn được hình thành tương đối đầy đủ. Việt Nam hiện có hơn 40 TCVN về quản lý và sử dụng năng lượng hiệu quả, cùng 37 TCVN liên quan đến hiệu suất năng lượng của thiết bị gia dụng và công nghiệp. Các tiêu chuẩn này hỗ trợ doanh nghiệp tối ưu hóa tiêu thụ năng lượng, đồng thời phục vụ cho hoạt động dán nhãn năng lượng và kiểm soát chất lượng sản phẩm trên thị trường.

Ở lĩnh vực năng lượng tái tạo, hệ thống TCVN đang được mở rộng nhanh, với 34 tiêu chuẩn về điện gió, 40 tiêu chuẩn về điện mặt trời, 18 tiêu chuẩn về pin lưu trữ và 7 tiêu chuẩn về pin nhiên liệu, tạo nền tảng kỹ thuật quan trọng cho phát triển các ngành công nghiệp mới.

Đối với nông nghiệp – ngành chịu tác động trực tiếp của biến đổi khí hậu – việc chuẩn hóa cũng được đẩy mạnh để thúc đẩy sản xuất bền vững. Việt Nam hiện có 12 TCVN liên quan đến nông nghiệp hữu cơ, VietGAP và thực hành nông nghiệp tốt, góp phần nâng cao chất lượng nông sản, tăng cường truy xuất nguồn gốc, nâng giá trị và giảm tác động môi trường trong canh tác.

Dù hệ thống tiêu chuẩn phục vụ chuyển đổi xanh đã đạt nhiều kết quả đáng khích lệ, vẫn còn một số khoảng trống lớn, đặc biệt trong các lĩnh vực như nhiên liệu xanh, hạ tầng hydro và kinh tế tuần hoàn. Việt Nam hiện chưa ban hành tiêu chuẩn quốc gia cho lĩnh vực hydro, trong khi quốc tế đã có bộ tiêu chuẩn của ISO/TC 197 và IEC. Điều này cho thấy sự cần thiết phải tiếp tục hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn để theo kịp tiến bộ công nghệ và yêu cầu hội nhập.

Bên cạnh đó, việc phổ biến và áp dụng tiêu chuẩn trong doanh nghiệp vẫn gặp nhiều khó khăn, nhất là ở khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa vốn hạn chế về nguồn lực, công nghệ và nhân lực kỹ thuật. Để mở rộng mô hình sản xuất theo tiêu chuẩn xanh, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn từ Nhà nước, bao gồm tư vấn kỹ thuật, ưu đãi tài chính và thúc đẩy hoạt động chứng nhận.

Việc xây dựng khoảng 400 TCVN liên quan đến chuyển đổi xanh và phát triển bền vững đánh dấu một bước tiến quan trọng trong khung chính sách hỗ trợ tăng trưởng xanh của Việt Nam. Tuy nhiên, để tiêu chuẩn thực sự trở thành công cụ dẫn dắt mô hình phát triển mới, cần tiếp tục hoàn thiện các lĩnh vực còn thiếu và tăng cường triển khai tiêu chuẩn vào thực tiễn sản xuất – kinh doanh.

Nguồn: VietQ.vn